Tag archieven: niskala

Lezingen Balinese kunst & cultuur

Omdat Bali onze passie en tweede thuis is, doen wij niets liever dan vertellen over de kunst en cultuur die dit Indonesische eiland rijk is.

U kunt bij DwiBhumi terecht voor lezingen met diverse onderwerpen, met name op het gebied van Balinese dans en theater, maar ook over Balinese gamelan, schilderkunst en religie.

Lezingen Balinese dans en cultuur DwiBhumi
Aafke de Jong van DwiBhumi geeft een lezing over Balinese danskostuums in de bibliotheek van Vlaardingen tijdens “Nederland Leest”.

 Onze informatie is gebaseerd op jarenlange ervaring in het veld, interviews en literatuuronderzoek. De lezingen worden altijd geillustreerd met veel interessant beeld- en/of geluidsmateraal en (indien mogelijk) objecten en gebruiksvoorwerpen uit Bali.

Indien gewenst kan een lezing gepaard gaan met een live dansoptreden of workshop.

ONZE LEZINGEN:

Sekar Jagat Balinese dans DwiBhumiBalinese dans; tussen hemel en aarde (algemene inleiding) – Deze lezing gaat in op de functie van dans voor de Balinezen. Verschillende aspecten, zoals het leerproces, de verschillende situaties waarbij dans noodzakelijk is en de kostumering en make-up worden belicht.

Lezing mogelijk in combinatie met live optreden en/of workshop.

__________

LegongModernBalinese hofdans; Legong Keraton – Het Balinese hofdansgenre Legong Keraton kent vele verhalen en thema’s. Wat zijn de kenmerken van deze dansvorm? Hoe verloopt het trainingsproces? Heeft Legong de tand des tijds doorstaan? Deze en meer vragen zullen aan bod komen.

Lezing mogelijk in combinatie met live optreden en/of workshop.

__________

WayangWong-JatayuTopeng; achter de oppervlakte van het masker – Een van de meest tot de verbeelding sprekende objecten van Bali zijn maskers. Maskers worden gezien als levende materie met een ‘ziel’. Hoe herken je de verschillende karakters uit de verschillende verhalen? Bij welke ceremonies wordt er gedanst en hoe wordt een masker gemaakt? Kijk eens verder dan de oppervlakte.

Lezing mogelijk in combinatie met live optreden en/of workshop.

__________

LamakNganten1c-GalunganUbud2006_2Sekala en Niskala: Balinese religie en offerandes
Een zichtbare uiting van een onzichtbare wereld. Het maken en brengen van offerandes is een dagelijkse bezigheid van met name Balinese vrouwen. Tijdens de vele ceremonies op het Hindoeïstische eiland zijn offerandes onmisbaar. Maar waarom worden ze eigenlijk gemaakt? Wat symboliseren ze en van welke materialen worden ze gemaakt? Is er ook ruimte voor creativiteit van de makers? Deze lezing neemt je mee naar de kleurrijke en veelvormige tastbare uitingen van een onzichtbare wereld.

Lezing mogelijk in combinatie met live optreden en/of workshop.

__________

DwiBhumi-Bali-gamelan2Byar! Balinese gamelanmuziek – Muziek en dans zijn in veel culturen onlosmakelijk met elkaar verbonden. Balinese gamelanmuziek is wereldberoemd en heeft menig westers componist beinvloed. Maar ook op Bali zelf heeft het een revolutionaire ontwikkeling doorgemaakt. Het gamelangenre (en instrumentarium) Gong Kebyar werd geboren aan het begin van de 20ste eeuw en zelfs vandaag de dag inspireert het componisten en choreografen. Hoe ziet een volledig Gong Kebyar-orkest eruit en wat zijn de functies van de verschillende instrumenten? Wanneer wordt er gemusiceerd? En misschien nog wel belangrijker: hoe klinkt het!?

Lezing mogelijk in combinatie met live optreden en/of workshop.

__________

I Gusti Putu Sana [Siwaratri - De nacht van Siwa]Bali van ‘buiten’ en van ‘binnen’ – inleiding tot de Balinese schilderkunst – De schilderkunst op Bali heeft een interessante ontwikkeling doorgemaakt. Naast de hofkunst zijn er diverse nieuwe stijlen ontstaan, met name doordat het eiland sinds de jaren ’20 haar deuren opende voor het buitenland. Maar ook van binnenuit ontstond de noodzaak tot vernieuwen.

Voor meer informatie  onze lezingen en een prijsopgave kunt u contact met ons opnemen.

Mula keto!

Lezing Aafke de Jong Stichting Indisch Erfgoed Apeldoornse Indische Zomer 2013 Sekala Niskala Bali offerandes religie Hindoeisme
Aafke de Jong tijdens lezing over Balinese offerandes, ACEC-gebouw Apeldoorn – foto: Laurence van Leeuwen

In het kader van de Apeldoornse Indische Zomer van de Stichting Indisch Erfgoed (SIE) gaf ik afgelopen week een lezing over Balinese religie en de daarmee gepaard gaande cultuur van het maken van offerandes. Niet iedereen die zich had aangemeld kwam daadwerkelijk opdagen (het was dan ook ongekend warm voor Nederland), maar of je nu een verhaal houdt voor twee mensen of voor vijftig, je doet gewoon je ding. Bovendien, een klein gezelschap biedt vaak meer ruimte voor discussie en vragen. Vertellen over Bali is nu eenmaal iets dat ik graag doe en het bewuste eiland steekt als ik niet uitkijk zowat in ieder dagelijks gesprek de kop op. Familie en vrienden slaken waarschijnlijk inmiddels een inwendige zucht als ik weer begin met: “Maar op Bali……”.

Helaas liet mijn toch al beperkte technische kennis mij ook ditmaal geheel naar verwachting in de steek, waardoor ik mijn Powerpoint-presentatie niet beeldvullend op het diascherm kreeg. Er waren verder ook geen Apple-kenners in de zaal. Ik zag door dit mankement het effect van mijn met liefde uitgekozen foto’s met zeker vijftig procent afnemen. Gelukkig bestaat er zoiets als een Mac-Helpdesk (24 uur per dag telefonisch bereikbaar!), waardoor dit probleem zich in de toekomst niet meer voor zal doen.

Door middel van veel dia’s en materialen uit Bali probeerde ik het publiek mee te nemen naar de gedachtenwereld van de Balinezen, die er een eigen vorm van Hindoeïsme, heel anders dan in bijvoorbeeld India, op na houden. Ik hoop dan ook dat na afloop iets duidelijker is geworden waarom er op Bali iedere dag en keer op keer nieuwe offerandes, groot en klein, gemaakt dienen te worden. Kort gezegd heeft dit alles te maken met het geloof in een wereld van geesten en goden en het hiernamaals. Op de foto van offerschrijntjes bij de stalletjes van marktkoopvrouwen hieronder wordt direct zichtbaar hoe belangrijk de verbintenis is van Balinezen met de onzichtbare wereld (niskala). En dit is uiteraard slecht een voorbeeld.

Lezing Stiching Indisch Erfgoed Apeldoornse Indische Zomer 2013 Aafke de Jong DwiBhumi Sekala Niskala Bali offerandes religie Hindoeisme
Offerschrijntjes bij marktstalletjes op Bali – foto: Laurence van Leeuwen

Vrijwel alle aanwezigen hadden al eens een bezoek aan Bali gebracht en vragen kwamen dan ook onmiddellijk los. Want echt gemakkelijk is het over het algemeen niet om daar ter plekke een antwoord te ontfrutselen aan bijvoorbeeld de schoonmaakster van je hotelkamer. De cultuur is er meer één van doen in plaats van analyseren. Er heerst een soort algemeen bewustzijn dat het maken van offerandes onontbeerlijk is voor het in balans houden van de orde in de kosmos en dus in je eigen leven. Zo deden de voorouders het en hun voorouders ook, dus zo moet het zijn. En wat die offerandes dan allemaal betekenen, daar heb je specialisten voor (tukang banten) en natuurlijk de pedanda, hogepriesters. De rest van de bevolking antwoordt vaak simpelweg met “Mula keto”, “Zo gaat het hier nu eenmaal”! Niet omdat ze geen zin hebben om je te woord te staan, maar omdat ze je het antwoord waarschijnlijk daadwerkelijk schuldig moeten blijven. Rituelen bestaan nu eenmaal bij de gratie van de precieze uitvoering ervan. En wees eerlijk, wie in Nederland staat er nu telkens stil bij de betekenis van Pinksteren, Pasen, en Goede Vrijdag?

 

Indische Zomer in Apeldoorn 30 juni t/m 20 juli 2013

De Stichting Indisch Erfgoed (SIE) organiseert van zondag 30 juni tot en met zaterdag 20 juli 2013 de “Apeldoornse Indische Zomer”. Het gevarieerde programma omvat de tentoonstelling “Indisch Erfgoed in Apeldoorn” en talloze lezingen, workshops en films in het ACEC-gebouw aan de Roggestraat 44 in Apeldoorn.

Het volledige programma van de Apeldoornse Indische Zomer 2013 kunt u hier downloaden. Zie voor meer informatie ook: www.indischerfgoed.nl

Offers offerandes Bali DwiBhumi lezing workshop
Een canang-offertje langs de kant van de weg
  • Aafke de Jong van DwiBhumi, tevens lid van SIE, zal op zondag 7 juli van 14:30 tot 16:00 uur een workshop Balinese dans geven voor iedereen vanaf 7 jaar (gratis toegang).
  • Op dinsdag 16 juli geeft Aafke de Jong een lezing over Balinese offerandes, met als titel “Sekala en Niskala; zichtbare uiting van een onzichtbare wereld” (van 19:30 tot 20:30 uur, entree 5 Euro).

Overige informatie: Openingstijden tentoonstelling: wo. t/m zo. van 12:00 tot 17:30 uur. Tentoonstelling vrije entree.

  • Voor alle lezingen geldt een toegangsprijs van 5 Euro.
  • Bijwonen film in Podium & Filmtheater Gigant: 8,50 Euro. Kaarten voor films aan de kassa van Gigant: Nieuwstraat 377, Apeldoorn, tel: 055-5216346.
  • Voor verdere informatie over het programma kunt u zich wenden tot Frans Sulilatu (bestuurslid SIE), tel. 055-5335662 of 06-48580558, e-mail: wfsgs@hetnet.nl

 

 

Algemene informatie over Balinese dans: een introductie

Balinese dans – een introductie

Balinese dans (dansen = ngigel (laag Balinees) of masolah (hoog Balinees)), tari Bali in het Indonesisch, ligt diep geworteld in de religie; een unieke samensmelting van Hindoeïsme, Boeddhisme en voorouderverering. Tijdens de vele kleurrijke tempelceremonies op het Indonesische vulkaaneiland helpt dans de balans tussen ‘positieve’ en ‘negatieve’ krachten in stand te houden. De Balinese ‘kijk op de wereld’ is gebaseerd op het geloof in een ontastbare, onzichtbare wereld – niskala -, naast een tastbare, zichtbare wereld – sekala -. Het doel van de Balinese religie en de taak van de Balinezen is deze twee werelden steeds opnieuw met elkaar in balans te brengen, waardoor geluk en harmonie in het leven kunnen ontstaan.

DwiBhumi Bali offerandes
Balinese vrouwen dragen offerandes naar de tempel.
DwiBhumi Bali tempel Hindoeisme
Balinese tempel met meru-daken
Bali offers Hindoeisme DwiBhumi balinese dans
Balinees sarad-offer gemaakt van rijstdeeg

 

 

 

 

 

Kenmerkend voor de Balinese dans zijn niet alleen de indrukwekkende kostuums, maar vooral ook de expressieve gelaatsuitdrukking, de sierlijke, soms vloeiende en ingetogen, dan weer felle en krachtige hoofd-, nek-, schouder-, arm- vinger- en teen(!)bewegingen. En niet te vergeten de nauwe samenwerking met de muziek, gamelan.

Training van jonge dansers
De training van dansers op Bali begint al op jonge leeftijd. In de bale banjar (open wijkgebouw) van de meeste wijken kun je op gezette tijden of vlak voor een tempelfestival (odalan) kinderen en volwassenen zien oefenen. Er zijn vaak meerdere dansdocenten aanwezig en de meest begaafde leerlingen staan vooraan.

DwiBhumi Bali Balinese dans
Leraar corrigeert de beweging van een jonge danseres. Foto: Hedi Hinzler

 

De docent kneedt de lichamen van de dansers in de juiste houding (de basishouding heet agem), net zo lang totdat ze op de muziek van een echt gamelan-orkest mogen oefenen en zich zo kunnen voorbereiden op hun eerste optreden in de tempel.

Taksu
Bij dansen in de tempel gaat het in eerste instantie om religieuze toewijding. Hoogstaande techniek wordt door het kritische publiek van mensen echter wel zeer gewaardeerd en minder bekwame dansers worden vaak zonder pardon uitgelachen. In principe kan en mag iedereen aan een tempelvoorstelling meedoen (op o.a. zwangere vrouwen, vrouwen die in hun menstruatieperiode zitten en rouwenden na).

DwiBhumi Bali Balinese dans Arma Museum Ramai
Jonge dansers bereiden zich voor op een optreden in een tempel – foto: Aafke de Jong

Een danser wordt beoordeeld naar de mate waarin hij of zij taksu (bezieling) bezit en dit weet over te brengen op het publiek. Het toppunt is bereikt als een danser het karakter dat hij of zij danst niet alleen perfect uitbeeldt, maar ook daadwerkelijk lijkt te worden. Hoe geloofwaardig ben je als danser in de ogen van het publiek? Dat is waar alles om draait.

Videobeelden van een dansles op Bali voor meisjes (ARMA Museum Ubud/Peliatan, docent: Ni Gusti Ayu Raka Rasmi):

Videobeelden van een dansles op Bali voor jongens (ARMA Museum Ubud/Peliatan). De leraar, I Wayan Jayamerta, leert hen de basis van de krijgsdans Baris Tunggal.

Dansgenres – Er is een groot aantal dansgenres op Bali, afhankelijk van plaats (desa), tijd (kala) en situatie (patra). Zo zijn er solodansen waarin je kunt uitblinken en groepsdansen waarin je je achter een meer getalenteerde ‘collega’ kunt verschuilen. Er zijn dansen met of zonder verhaal, maskerdansen, krijgsdansen, hofdansen, dansen die zelf het ritueel vormen (bv. trance-dansen), maar ook dansen die de ceremonie opluisteren en vervolmaken of dienen ter vermaak en educatie van het publiek. Het publiek bestaat voor de Balinezen niet alleen uit de tempelgangers, maar ook uit goden, demonen, voorouders en natuurlijk (buitenlandse) gasten…

Uiteraard werpt het bovenstaande slechts een kleine blik in het hoe en waarom van Balinese dans. Voor wie meer wil weten; lees veel over Bali, volg een workshop of kom naar een van onze lezingen!

Of natuurlijk het allerleukst van alles: ga zelf een keer naar Bali!

Kijk onder dansrepertoire DwiBhumi om te zien welke dansen DwiBhumi uitvoert. Of laat je inspireren door te klikken op foto/video of laat zelf je handen wapperen tijdens een van onze workshops, bijvoorbeeld de workshop Balinese dans, workshop wayangpoppen maken of workshop offerandes maken.

Lezen over Bali en Balinese dans
Voor de serieus geinteresseerde raden wij een aantal interessante boeken aan. Hier vindt u een boekenlijst met enkele tips.

Tekst: Aafke de Jong ©