Tag archieven: Indonesische dansgroep

Seizoen Balinese dansrepetities weer begonnen!

Afgelopen zondag is onze voltallige groep DwiBhumi (waaronder twee nieuwe talentvolle danseressen die zichzelf op een later tijdstip zullen introduceren!) begonnen met vaste repetities in Rotterdam. Fijn om weer nieuw repertoire te kunnen instuderen! Nadat we afgelopen jaar de Kembang Girang hebben kunnen presenteren, onder andere tijdens de Tong Tong Fair in Den Haag, focussen we ons nu op de choreografie van de Sekar Jempiring, de elegante mascottedans van Bali’s hoofdstad Denpasar.

Natuurlijk staat er daarna ook alweer een nieuwe dans op het programma, naar die houden we nog even geheim totdat de boot met onze nieuwe danskostuums uit Bali is aangekomen! Naar verwachting eind april…

Balinese dans DwiBhumi dansles dansworkshop optredens kembang girang
Repetitie Balinese dans (Kembang Girang) met (bijna) de hele groep DwiBhumi in Rotterdam

Openbare optredens DwiBhumi Balinese Dans Winter 2013

DwiBhumi Tong Tong Festival Tong Tong Fair Balinese dans Panymebrama 2013
Danseressen van DwiBhumi dansen een Balinese welkomstdans tijdens de Tong Tong Fair, mei 2013 – foto: LemonEyes

 

De komende maanden staan de dansers van DwiBhumi weer op diverse openbare podia in het land met dans uit Bali en Java.

Ben je in de buurt of wil je een keer kennismaken? Het lijkt ons leuk je te ontmoeten!

 

 

Zaterdag 26 oktober 2013: Indo Rock & Soul in Apeldoorn

  • Locatie: De Stolp, Violierenplein 1 Apeldoorn
  • Tijd: 13:00 – 18:00 uur (DwiBhumi 14:15 en 15:55 uur)
  • Entree: voorverkoop 10 Euro, aan de deur 12 Euro (kids t/m 11 jaar gratis)
  • Met o.a. Indo Rockband Chard en grootmeester van de Pencak Silat Paatje Phefferkorn. Kaarten bestellen via: shirley de vrede: shirleydelilah@yahoo.com

Zaterdag 2 november: Pasar Keliling in Den Haag

  • Locatie: Theater De Vaillant, Hobbemastraat 120 Den Haag
  • Tijd: 12:30 – 18:00 uur
  • Entree: gratis!
  • Meer weten? Stichting Manggar Megar: www.manggarmegar.nl

Zondag 10 november: Optreden met Gong Tirta in Amsterdam

  • Locatie: Het Gamelanhuis, Veemkade 578 Amsterdam
  • Tijd:14:30 deur open, 15:00 uur aanvang voorstelling (duur ca. 1 uur live Balinese gamelan (traditioneel en nieuw werk) en dans)
  • Entree: 3,50 (kids 2,50) incl. klein hapje en drankje
  • Svp aanmelden via gongtirta@gmail.com

Zondag 24 november: Clubdag Koning Aap Burgers’ Zoo in Arnhem

  • Locatie: Burgers’ Zoo in Arnhem (Safari Restaurant)
  • Tijd: 10:00 – 17:00 uur (DwiBhumi: 14:15-14:45 uur en 16:00-16:30 uur)
  • Entree: gratis! Bezoek je de Clubdag van Koning Aap en boek je een reis? Dan krijg je 35 Euro korting per persoon.
  • Meer weten? www.koningaap.nl

Zondag 22 december: Benefietdag Stichting Giri Asih in Zwijndrecht

  • Locatie: Festino, Norderstedtplein 10 Zwijndrecht
  • Tijd: 16:00 – 22:00 uur
  • Entree: 45 Euro (incl. Indonesisch diner, met optredens van o.s. Lonny Gerungan, Ray Smith en Justine Pelmelay). Opbrengst voor minderbedeelde kinderen op Bali
  • Meer weten? www.giri-asih.nl

Will Birds of Paradise only survive in dance?

Due to their beautiful feathers various types of Birds of Paradise in Irian Jaya are now almost extinct. But also because of more recent problems, like the fact that Indonesia’s population is doubling every 30 years, deforestation, polution, overfishing and trade industry, many species of these colorful birds are now at risk (source WWF).

Bird of paradise Cendrawasih Irian Jaya Balinese dance DwiBhumi
Bird of paradise Cendrawasih Irian Jaya

WWF Indonesia has set up an emergency project for the Sahul region in Indonesia – from the Lesser Sundas to the North Moluccas to the West and the border with Papua New Guinea to the East – so that hopefully in the future these birds will be able to perform their quite astonishing dances again.

Balinese choreographer Ni Luh Swasthi Wijaya Bandem found herself inspired by the feathers and movements of the birds of paradise during their mating ritual and created the tari Cendrawasih the the 1980’s.

This dance has now become one of DwiBhumi’s most populair dances. Whenever we have the chance before we start dancing, we take some time to tell our audience about the current situation of these birds in Indonesia and about the project of WWF and other organisations that take pity to these birds, like the Cornell Ornithology Lab.

DwiBhumi Balinese dans dance birds of paradise cendrawasih dansweek gelderland
Dancers of DwiBhumi Balinese Dance perform the tari Cendrawasih, the dance of the Birds of Paradise – Dansweek Gelderland

Find out more about the WWF project at this page:

http://wwf.panda.org/who_we_are/wwf_offices/indonesia/?uProjectID=ID0170

Or check Cornell Ornithology Lab’s Youtube channel for some amazing dancebirds video’s at:

http://www.youtube.com/user/LabofOrnithology

 

 

Vrijgezellenfeestje a la Bali met workshop Balinese dans en offerandes maken

DwiBhumi workshop Balinese dans workshop Balinese offerandes vrijgezellenfeestje
Deelneemsters van de workshop Balinese dans tijdens een vrijgezellenfeestje.

Veel Nederlanders hebben hun hart verpand aan Bali. Zijn er een keer op vakantie geweest en daar verliefd geworden ofzo. Is het niet op iemand van de lokale bevolking, dan is het wel op het eiland zelf. Of in het meest hopeloze geval, op beide tegelijk. Menig aanstaand Hollands liefdeskoppel verkiest het eiland als exotische trouwlocatie annex uitverkoren plek voor een tropische huwelijksreis.

 

DwiBhumi workshop Balinese offerandes maken
Resultaat van de workshop Balinese offerandes maken tijdens een vrijgezellenfeestje

Wil je je familie en vrienden echter met jouw mijmeringen over verre warme oorden met palmbomen en cocktails aan het strand niet op kosten jagen, maar hen toch iets van de sfeer van Bali meegeven, dan kun je er hier in Nederland altijd nog een feestje a la Bali van maken. En zo verraste de beste vriendin van een aanstaande bruid uit de omgeving van Gorinchem haar familie- en vriendenclubje tijdens een vrijgezellenfeestje met een workshop Balinese dans en een workshop offerandes maken door het docententeam van DwiBhumi. Een voorproefje van wat je tegen kunt komen als je naar Bali gaat…

Concert Balinese gamelan en dans 10 november 2013

OPtreden Balinese gamelan en dans Gong Tirta DwiBhumi Het Gamelanhuis 10 november 2013
Gong Tirta en DwiBhumi verzorgen een optreden met live Balinese gamelan en dans op zondag 10 november 2013

Voor wie in deze barre tijden snakt naar een beetje Bali-gevoel: op zondag 10 november a.s. geeft gamelanensemble Gong Tirta uit Amsterdam een huisconcert in Het Gamelanhuis. Twee danseresen van DwiBhumi verzorgen daarbij een Balinese welkomstdans. Verder staat er naast traditioneel Balinees werk ook nieuw repertoire op het programma. In samenwerking met componist Ketut Sudanagara (Bali, Helsinki)

 

 

  • Datum: zondag 10 november 2013
  • Aanvang: 15:00 uur, deur open 14:30 uur (duur ca. 1 uur)
  • Locatie: Het Gamelanhuis, Veemkade 578, Amsterdam.
  • Vervoertips: Vanaf CS Amsterdam ca. 20 minuten lopen of tram 26, halte Kattenburgerstraat of tram 10 halte Rietlandpark.
  • Entree: volwassenen 3,50 Euro, kinderen 2,50 Euro inclusief hapje en drankje
  • Aanmelden graag via gongtirta@gmail.com

Tot dan!

Balinese ‘Indian Summer’ in Bilthoven – terugblik

Scene uit de tari Kembang Girang door DwiBhumi - foto: wildcart
Scene uit de tari Kembang Girang door DwiBhumi – foto: wildcart

Tijdens onze mooie nazomer eind augustus verzorgde ons (bijna) voltallig dansensemble o.a. een avondvullend programma in Bilthoven met Balinese en Sundanese dansen, uiteraard vergezeld van een interactieve uitleg over de achtergrond en betekenis van dans op Bali. Onze nieuwste aanwinst, de tari Kembang Girang – vrij vertaald de ‘dans van de Bont Gekleurde Bloemen’ – stond ook op het programma.

Gemiste kans? Geen nood, dit jaar staan we nog regelmatig op de planken! Houd je ‘mata’ op onze agenda gericht :-)!

Dansoptreden 11 September: 15 Jaar Kumpulan Pelita Klokhuis Den Haag

DwiBhumi dans tari Cendrawasih  tijdens Dansweek Gelderland/Dansproeverij 2012, Theater Huis van Puck Arnhem
DwiBhumi danst tari Cendrawasih (Balinese dans van de paradijsvogels) tijdens Dansweek Gelderland/Dansproeverij 2012, Theater Huis van Puck Arnhem

DwiBhumi zal een tweetal dansen verzorgen tijdens het 15-jarige julileum van de Kumpulan Klokhuis van Stichting Pelita in Den Haag op woensdag 11 september a.s.

Comedian Ricky Risolles (www.rickyrisolles.nl) vormt de rode draad van de middag!

Tijd: 14:00 – 16:00 uur  |  toegang: 3,50 Euro (incl koffie/thee)  |  Locatie: ’t Klokhuis, Celebesstraat 4 Den Haag  |  Contactpersoon: Anneke Ruff: 070-3305111

Kijk ook op: www.pelita.nl (ontmoetingen > agenda masoek sadja’s > 11/9/13)

Geen zin in de crisis: dansen voor het Ministerie van Economische Zaken

Net terug van een last minute-optreden tijdens een uitje van het Ministerie van Economische Zaken, eindigend in een Indonesisch restaurant aan het Noordeinde in Den Haag.

Als je niet uitkijkt vangt je oor tijdens het dansen meer op dan alleen de metaalachtige klanken van het digitale gamelanorkest. Zo bleek “Indië” onder de aanwezige ambtenaren heel wat meer te leven dan we aanvankelijk vermoedden. Er waren er zelfs die belangwekkende, maar meer verborgen Indische schrijvers als Alfred Birney bleken te kennen. Inderdaad, Den Haag zou geen Den Haag meer mogen heten als de voormalige kolonie, of de uitwerking daarvan op de volgende generaties, niet terloops ter sprake kwam.

Met z’n allen gezeten aan tafeltjes gedekt in een innovatieve blend van Indonesische elementen en Nederlandse soberheid, leek niemand zich te bekommeren om de huidige economische crisis. Het enige waar wij danseressen ons op dat moment overigens druk om maakten was of we wel voldoende ruime hadden om over het smalle gangpad en tussen de trendy tafeltjes door te dansen, zonder per ongeluk het wijntje van één van de voor de gelegenheid in vrijetijdskleding gestoken en gelukkig dito gedrag vertonende landbouwkundig economen om te stoten.

Korte cursus Bahasa Indonesia (Indonesische taal) Vrije Universiteit Arnhem van start op 26 september 2013

VolksuniversiteitArnhem-BahasaIndonesia-DwiBhumi-AafkeDeJong2013Op donderdag 26 september a.s. gaat een tien avonden tellende basiscursus Indonesische taal (bahasa Indonesia) o.l.v. docent Aafke de Jong (drs.) van DwiBhumi van start aan de Volksuniversiteit Arnhem.

Het doel van deze cursus is dat u zich op reis door de ‘Gordel van Smaragd’ verstaanbaar kunt maken in hotels, banken, winkels, op de markt etc. U leert veel woorden en eenvoudige zinnen die u tijdens uw reis nodig heeft, waardoor er deuren voor u zullen opengaan die anders wellicht gesloten zouden blijven.

Vanwege ons deels gezamenlijke verleden hebben het Indonesisch en het Nederlands over en weer veel woorden van elkaar ‘geleend’. Kijk maar eens naar de volgende, inmiddels wel ietwat gedateerde, Nederlandse zinnen:

‘Wat een soesa!’ (susah = moeilijkheden)
‘Dat is mijn pakkie-an niet!’ (bagian = afdeling)
‘Ga eens met je vuile kakkies van mijn tapijt af!’ (kaki = voet(en)                                ‘Houden jullie eens op met bakkeleien (berkelahi = ruzie maken)                                      ‘Hij is een echte branieschopper! (berani = durven/moedig)

Ook in het Indonesisch gebruikt men dagelijks woorden die uit het Nederlands komen, zoals aspal (= asfalt), atrek (= achteruit) en ook kom je een eind met kenalpot als je je auto of motorfiets wilt laten repareren. Verder verschilt het Indonesisch wat betreft grammatica erg van het Nederlands. Ondanks de vele regionale verschillen die zich uiteraard binnen de meer dan 13.000 eilanden tellende vulkanische keten voordoen, kan men zich echter in het algemeen vrij snel verstaanbaar maken. Het bahasa Indonesia is dan ook in de loop der jaren een taal geworden die de bewoners met elkaar verbindt en die men bijvoorbeeld standaard in kranten, op reclameborden en op radio en televisie tegenkomt.

Tijdens de cursus is er verder uiteraard uitgebreid aandacht voor lokale gewoonten, gebruiken en etiquette, wat uw verblijf in het Zuidoost-Aziatische land zeker zal veraangenamen.

Start: donderdag 26 september  | 20:30 – 22:00 uur  |  Arentheem College Arnhem  |  142 Euro voor 10 lessen

U kunt zich nu inschrijven via: http://www5.volksuniversiteit.nl/arnhem/

 

“Als ik maar kan dansen, dan ben ik gelukkig!”

Terugblik: Het Tong Tong Festival had in 2010 drie wereldberoemde Balinese dansmeesters te gast: Ida Bagus Oka Wirjana (1929), Jero Made Puspawati (1932) en Ni Gusti Ayu Raka Rasmi (1939).

Aafke de Jong interviewde deze drie Seniman Tua, senior dansmeesters – onder wie maar liefst twee van haar docenten op Bali – in het Bibit-Theater, en maakte voor ‘De Sobat’, het magazine voor Vrienden van Stichting Tong Tong (jaargang14, nr. 3), een uitgebreid verslag, dat nu ook hier is terug te lezen.

Aafke de Jong interview Balinese Seniman Tua Bali Tong Tong Festival 2010: Ni Gusti Ayu Raka Rasmi Ida Bagus Oka Wirjana Jero Made Puspawati
Aafke de Jong interviewt de drie Seniman Tua uit Bali tijdens het Tong Tong Festival 2010: Ni Gusti Ayu Raka Rasmi (links), Ida Bagus Oka Wirjana (2e van links) en Jero Made Puspawati (2e van rechts)

 

Dancing out of Bali – Aarzelend loopt het gerenommeerde drietal door het smalle gangpad naar voren. Onder hun wollen winterjassen schijnt de zon: kleurrijke tempeldracht in fel oranje, paars en gouddraad. Het publiek, dat lang van tevoren al in grote getale is toegestroomd, verwelkomt hen met een luid applaus. De spanning is van de gebruinde gezichten af te lezen. Gracieus en met kaarsrechte rug nemen de dansers plaats achter de microfoon. Op tafel ligt het boek ‘Dancing out of Bali’, met op de cover een foto van danseres Ni Gusti Ayu Raka Rasmi uit 1952, in de rol van de kwaadvoorspellende zwarte raaf uit de hofdans Legong Kraton Lasem. Ze was toen slechts twaalf jaar.

Hindoeïstisch Bali – Ik besluit het interview te beginnen à la Jörgen Raymann, met de vraag: “Wie was uw moeder en wie was uw vader?”, in de hoop hen op een voor het publiek interessante en voor de hoofdpersonen gepaste manier te introduceren. De drie dansers komen uit totaal verschillende gezinnen, alleen al omdat zij een andere kaste-achtergrond hebben, wat in het Hindoeïstische Bali de sociale omgangsvormen voor een groot deel bepaalt. Hoe verschillend ook, bij alledrie waren het de ouders die hen van jongs af aanspoorden om te gaan dansen.

Ida Bagus Oka WirjanaIda Bagus Oka Wirjana (1929), alias Gus Aji Belangsinga, is afkomstig uit de hoogste kaste, Brahmana genoemd. Als hij hogepriester zou zijn geworden, vertelt hij, had hij geen (internationale) danscarrière kunnen nastreven. Hij somt de namen op van de landen waar hij al op het podium stond. De lijst is zo lang dat ik het met vertalen niet meer bij kan houden. Alleen Nederland stond nog op zijn wensenlijstje. Later, in het Bintang Theater, zal hij ons meerdere malen versteld doen staan. Boven de tachtig en nòg veert hij schijnbaar moeiteloos in en uit de kenmerkende kleermakerszit van de kebyar duduk, zoals de dans heet (duduk = zitten).

Kaste-systeem – Het Balinese kaste-systeem is een nogal gevoelig onderwerp en voer voor vooroordelen. Om de link naar dans en theater te maken, heb ik twee dansmaskers meegenomen; één van een koning en één van een dienaar. Gus Aji, die overigens van zijn twee vrouwelijke collega’s steeds de microfoon in handen gedrukt krijgt – hij is immers niet alleen de oudste van het drietal, maar ook nog eens een man èn afkomstig uit de hoogste kaste – staat op en pakt als eerste het masker van de Dalem, de vorst. Hij danst een korte, sierlijke bewegingsfrase die zacht voortkabbelt, maar tegelijkertijd de waardigheid van het karakter benadrukt. Daarna neemt hij het masker van de panasar, de dienaar, en houdt het voor zijn gezicht. Hij maakt een paar komische en ietwat ongecontroleerde bewegingen. De taak van de panasar is het vertalen van hetgeen door de hogere figuren gezegd wordt, maar ook het leveren van commentaar op wat er in de samenleving speelt. Gus Aji spreekt het publiek van achter zijn masker toe in opzettelijk gebroken Engels. Hiermee laat hij in een paar seconden op treffende wijze zien hoe de sociale hiërarchie ook in het Balinese theater speelt.

Raja of geen raja– Over het algemeen is het op Bali gebruikelijk dat iemand van hoge komaf ook in het theater de rol van de koning op zich neemt. In de praktijk blijkt echter dat als je als jaba, persoon uit de laagste kaste (sudra), kwaliteiten hebt om een elegante prins te vertolken, dit geen enkel probleem is. Andersom zijn er ook wel ksatrya’s, leden van de vroeger regerende kaste en krijgers, die, wanneer zij een bijzonder gevoel voor humor blijken te bezitten, de ‘gewonere’ clownsrollen op zich nemen. Voor de Balinezen is het concept dat alles afhankelijk is van desa (plaats), kala (tijd) en patra (situatie) altijd en overal van toepassing.

Ogen als handelsmerkGus Aji heeft zeventien kinderen van twee echtgenotes en is opa van een bijna ontelbare schare cucu’s (kleinkinderen). Hij is 81 jaar maar zijn ogen fonkelen nog steeds. Ogen die zijn handelskenmerk zijn geworden: Gus Aji staat bekend om zijn eigen versie van de seledet, een oogbeweging die in de Balinese dans veelvuldig voorkomt. Normaal gesproken kijk je in zo’n seledet met je ogen wijd geopend naar de linker of rechter ooghoek en dan weer terug naar het midden, zonder te knipperen. Gus Aji kan deze beweging echter ook in hoog tempo van boven naar beneden uitvoeren. Als ik hem vraag of hij dit misschien aan ons zou willen voordoen, beginnen zijn ogen alweer te glimmen.

Balinese dans Tong Tong Festival 2010 Seniman Tua Ni Gusti Ayu Raka Rasmi Jero Made Puspawati Aafke de Jong
Na een workshop Balinese dans van de Seniman Tua tijdens het Tong Tong Festival 2010. Hier Aafke de Jong met haar twee docenten: Ni Gusti Ayu Raka Rasmi (l) en Jero Made Puspawati (r)

Jero Made PuspawatiNi Made Rupawati (1932), zoals zij aanvankelijk heette, is de dochter van een populaire Janger-danseres die haar de basisbeginselen van de Balinese dans leerde. Toen de vorst van Denpasar, de hoofdstad van Bali, de jonge en talentvolle Made zag dansen, vroeg hij haar ten huwelijk. Het was ongepast om te weigeren en Made werd zijn tweede vrouw. Vanaf dat moment noemde men haar Jero Made Puspawati; Jero – letterlijk: “binnen” – is de titel die vrouwen van lagere komaf krijgen als ze met iemand uit een hogere kaste trouwen. Zo werd zij als het ware een “insider”.

Gedragscodes – Op de vraag of haar leven veranderde toen ze in de puri (= paleis) kwam wonen, en zo ja, hoe, antwoordt Ibu Jero aarzelend: “Ja, het werd inderdaad anders.” “Maar hoe dan?”, vraag ik. “Tsja, gewoon….anders!”

Ik kan mij niet aan het gevoel onttrekken dat zij er bewust voor kiest hierop niet verder in te gaan om haar collega’s uit de hogere kaste te ontzien, Het leven in een puri brengt nogal wat gedragsregels met zich mee. Aan haar leerlingen vertelt ze wel eens op lachende toon dat “zij zo naïef was geweest ‘ja’ te zeggen”, want na haar huwelijk werd het haar door haar echtgenoot verboden in de schijnwerpers te staan en mocht zij alleen nog lesgeven. Iets wat zij tot op de dag van vandaag met passie doet. Haar vakkundigheid brengt dansstudenten uit de hele wereld naar haar paleis.

Cross gender-dansen – Haar specialiteit zijn de bebancihan-dansen, de zogenaamde cross-genderdansen, waarin vrouwen mannenrollen dansen. Op deze manier veroverden vrouwen vanaf de jaren ’20 van de vorige eeuw langzaam maar zeker het podium, dat tot dan toe het domein van mannen was. In kleding die grotendeels uit onderdelen van een mannendanskostuum bestaat, zoals de speciaal gedrapeerde kain, lange (dans)rok en specifieke hoofddoek, udeng, was het voor vrouwen wèl acceptabel om in de spotlights te treden. Dit is althans één van de in omloop zijnde theorieën over het feit dat vrouwen pas relatief laat terrein veroverden in de Balinese theaterwereld. Maar was dit niet ook zo in bijvoorbeeld het Europese klassieke ballet?

Jero Made Puspawati DwiBhumi Margapati Kebyar Balinese dans
Een jonge Jero Made Puspawati danst Margapati, een van de cross-genderdansen uit het Kebyar-genre (jaren ’40)

De juiste positie – Een jonge vrijwilligster uit het publiek in het Bibit-Theater laat zich door Ibu Jero in de basishouding (agem) van de Balinese vrouwendans wringen. Want dat is het letterlijk. Ieder lichaamsdeel wordt door de hand van de meesteres in de juiste positie gekneed. Ibu Jero vertelt dat het lesgeven tegenwoordig minder serieus wordt genomen dan in haar tijd en ze vindt het waardevol dat haar docenten haar nog met de harde hand hebben aangepakt. Soms gebruikten zij zelfs een stok, waarover haar rug naar achteren werd gebogen. Zelf is Ibu Jero veel milder. Ze vindt dat leerlingen met serieuze intenties de dans ook op een manier kunnen leren die bij deze tijd past. Bovendien wil ze studenten uit het buitenland niet afschrikken, want het zijn juist vooral deze buitenlanders die geïnteresseerd zijn in de oudere Balinese dansen, haar specialisatie. De jeugd van Bali, zegt Ibu Jero, houdt zich tegenwoordig namelijk meer bezig met populaire tari Disko (discodans), die je snel kunt leren, of met nonton tipi (televisie kijken).

Geduld – Ondertussen voelt de vrijwilligster zich niet echt gemakkelijk op het podium. Ellebogen boven de schouders, vingers naar het plafond gericht, voeten naar buiten gedraaid, knieën in gebogen positie, rug hol, maar wel met je buik ingehouden… en dan natuurlijk niet vergeten adem te halen…. En dat alles met een glimlach om je lippen, alsof het geen enkele moeite kost. Het leren van Balinese dans vergt veel geduld. Na veel gelach en een bemoedigend applaus van het publiek mag onze vrijwilligster weer gaan zitten.

Ni Gusti Ayu RakaNi Gusti Ayu Raka (1939), de jongste van de drie, heeft een ander uniek levensverhaal. Wonende tegenover de puri Mandala in het dorp Peliatan (bij Ubud), was zij als kind bevriend met de twee dochters van de Anak Agung, Oka en Anom, beiden ook jonge dansers. En juist met deze raja had John Coast (impresario en schrijver van o.a. ‘Dancing out of Bali’) het plan opgevat een groep gamelanmusici en dansers te trainen voor een tournee door de VS en Europa. Raka bleek een natuurtalent en had al een goede technische basis.

Flirtende bijen – Bali’s bekendste choreograaf, I Ketut Maria (ook vaak Mario, aangezien in het Balinees de eindklank “a” als een soort “o’ wordt uitgesproken) uit het district Tabanan, maakte op verzoek van John Coast speciaal voor de kleine Raka en de minstens tien jaar oudere danser Sampih het duet Oleg tambulilingan, over twee flirtende bijen die in een tropische tuin een verleidingsdans uitvoeren. Het duet was toentertijd vrij gedurfd, aangezien de vrouwelijke danser haar armen ver boven het hoofd hief. Voordien reikten de armen niet hoger dan de schouders.

Ed Sullivan Show – Op recent ontdekte zwart-wit filmbeelden van de tournee zien we een zeer jonge, fragiel ogende Raka met sierlijke passen de toneeltrap van de Ed Sullivan Show aflopen. De dans die zij en haar partner Sampih daar uitvoeren, is vele malen expressiever èn heeft een hoger tempo dan de hedendaagse variant. De hand van choreograaf Ketut Mario is hier duidelijk aanwezig, wat valt af te leiden uit films uit de jaren ’30 waarin Mario zelf danst. De stijl is, misschien ongedacht, een stuk vrijer dan we tegenwoordig zien.

In de workshop tijdens het Tong Tong Festival 2010, leert Ibu Raka Nederlandse dansstudenten de originele versie uit de jaren ’50. De dans behoort inmiddels tot het stockrepertoire van Balinese danseressen, al staat de hedendaagse stijl ver af van het oorspronkelijke materiaal van Mario. Zo houdt de vrouwelijke danser haar bovenlichaam in de Zuid-Balinese versie bijna horizontaal. Zo blijkt maar weer dat zelfs op het relatief kleine Bali de verschillende regio’s veel moeite doen om zich van elkaar te kunnen onderscheiden en zich een eigen identiteit aan te kunnen meten. Ibu Raka laat met veel elegantie de verschillen zien, waarop er weel veel ‘oooh’s’ en ‘aaah’s’ uit de zaal te horen zijn.

Op de vraag of haar ouders niet bang waren hun 12-jarige dochter op tournee naar het buitenland te sturen, antwoordt Ibu Raka dat zij voornamelijk trots op haar waren en haar steunden in haar drang om te dansen en zich te ontwikkelen. een dergelijke kans krijg je niet vaak. Bovendien ging ze mee met de Anak Agung, zijn dochters en John Coast, dus ze was in goede handen.

Toch had de roem een keerzijde. Haar danspartner Sampih werd een jaar na terugkomst op Bali dood aangetroffen. Men vermoedt dat het om een jaloeziemoord ging, waarschijnlijk vanwege het kleine kapitaal dat de danser aan de tournee had overgehouden.

Momenteel zijn er nog slechts twee personen van die hele groep musici en dansers in leven, vertelt Ibu Raka. Al doe je aan “jam karet”, dan nog glipt de tijd door je vingers. Des te meer een goede keuze van het Tong Tong Festival deze drie Seniman Tua uit te nodigen naar Nederland te komen.

Intan Budaya Negeri Foundation – De senior kunstenaars Ida Bagus Oka Wirjana, Jero Made Puspawati en Ni Gusti Ayu Raka Rasmi hebben met nog enkele andere oudere dansers een stichting voor het behoud van het oude dansrepertoire van Bali opgericht; de Intan Budaya Negeri Foundation. Zij zijn zich bewust van hun verantwoordelijkheid ten opzichte van de volgende generaties. De dansmeesters geven workshops aan jonge dansstudenten en treden zelf op als Seniman Tua Bali (of Seniman Werdha Bali), Balinese senior-kunstenaars. Het trio toont zich bezorgd over de toekomst van de Balinese dans, met name over de kwaliteit van de uitvoering. Jongeren hebben niet meer het geduld om langdurig te trainen en zich te verdiepen in de techniek en achtergrond van de dans, vinden ze. Volgens Gus Aji mist vooral taksu, oftewel: bezieling, eenwording met het karakter dat je als danser neerzet op het podium. Toen de Seniman Tua zelf les kregen, was er meer tijd voor oefening. Ook kregen ze vaak les van de choreograaf zelf en konden ze bijvoorbeeld vaker repeteren met een live gamelanorkest.

Gelukkig – Tot slot vraag ik aan Ibu Jero of zij het dansen voor een, grotendeels onervaren, Nederlands publiek anders ervaart dan het dansen tijdens een ceremonie in een tempel op Bali. “Het maakt geen enkel verschil”, zegt ze. “Als ik maar kan dansen, dan ben ik gelukkig!”

– Interview en tekst: Aafke de Jong (2010)

Wie de originele tekst en foto’s wil bekijken, surfe naar de website van de Tong Tong Fair (voorheen Pasar Malam Besar).